16 feb 2023
Leegheid is een allereerste vereiste voor ontvankelijkheid
Er wordt nooit iets
voortvarend beweerd of afgebeeld, het wordt op suggestieve wijze onthuld door
een bepaalde conclusie, een metafoor of eenvoudig een lege ruimte. Door gebruik
te maken van de macht van de suggestie betrekt de kunstenaar, evenals de leer
van de Wijzen dat deed, de toeschouwer in het
geheel en maakt hem één met de ritmes van de natuur en de wereld van het
innerlijke leven.
De vloeiende, ritmische
kwaliteit van de taoïstische kunst had ook betrekking op de altijd
veranderende, vergankelijke aard van de wereld, de voorbijgaande aard van
stemmingen en omstandigheden. De lege ruimte, waarvan zo effectief gebruik werd
gemaakt, stelt de innerlijke ervaring voor, en het daarvan gebruik maken
vereist volgens de Chinese kunstenaars meer gedachtewerk en zorg dan de
feitelijke penseelstreken; hierdoor vormt meditatie een essentieel onderdeel van
de gehele schilderkunst, ja, van de gehele kunst. Deze ‘leegheid’ is ook
ruimdenkendheid. ’Als een mens leeg is en onbevooroordeeld, zal alles zijn
wijsheid aan hem meedelen.
Leegheid is een allereerste vereiste voor ontvankelijkheid en daardoor wordt bepaald of men op het wereldlijke vlak überhaupt iets kan ontvangen of doorzien. Het is de leegheid van de lege beker, schaal of vaas waardoor ze een nuttig voorwerp is; het is de ruimte van deuren en vensters waardoor het licht naar binnen kan vallen en die toegang verlenen tot andere werelden. Hoewel ze door een omlijsting worden geschraagd, zijn het feitelijke nut en profijt gelegen in de leegheid ervan. Symbolisch gezien is de mens de omlijsting in wie, als hij geheel vol is van zichzelf, geen ruimte is voor iets anders en die daardoor het licht blokkeert, de beweging verhindert en geen ruimte laat voor de Tao.
Klei wordt tot vaten gevormd en vanwege de ruimte waarin zich niets bevindt, zijn wij in staat ze als vaten te gebruiken. Deuren en ramen worden in de muren van een huis uitgehakt, en omdat het lege ruimtes zijn, zijn wij in staat er gebruik van te maken.
Daarom kennen wij enerzijds de weldaad van het bestaan en maken wij anderzijds gebruik van het niet-bestaan. Leegheid, de Leegte, is het dualisme te boven gaan. Het is geen nihilistisch concept en het laat, net als yin en yang, geen of/of toe, geen vol of leeg. Tao veroorzaakt volheid en leegheid, maar is geen van beide. Het is een overvloed, de volheid van de voltooiing, het uiteindelijke doel van de verlichting, die symbolisch wordt voorgesteld door de lege cirkel; de Leegte waaruit alles voortkomt en waarnaar alles terugkeert.
De Ware Mens is leeg en is alles‚ hij is onbewust en is overal. Zo verenigt hij op mysterieuze wijze zijn eigen zelf met de andere kant ervan. Vereenzelvig je met de Oneindigheid. Maak een uitstapje naar de Leegte. Wend ten volle aan wat je van de Natuur hebt gekregen, maar verwerf daarnaast niets. Met andere woorden, wees leeg. Taoïsme en boeddhisme onderwijzen beide dezelfde leerstelling van de Leegte. Leegheid slaagt erin te verlichten en verlichting slaagt erin leeg te maken, is een boeddhistisch gezegde, maar het zou net zo goed van een taoïstische schrijver afkomstig kunnen zijn. Leegheid gaat de voorstellingswereld te boven en is in laatste instantie nodig om zelfs het denkbeeld eenheid, ja alle denkbeelden, te overstijgen om tot de Leegte te komen.
Uit Licht op Taoïsme van J.C. Cooper‘Goei plekske’ voor een mooi wijf
Van buiten lijkt de Tilburgse woning van Joop Verhagen op een doodnormaal rijtjeshuis. Maar binnen is het een atelier: de kunstenaar benut ieder hoekje om te schilderen.
Dan de keuken, waar geen snijplank of pannen te vinden zijn, maar waar doeken wachten op een laatste penseelstreek. De deur naar de woonkamer zit vol verfvegen. als een schilderij met de sponningen als lijst. Wat het moet uitbeelden?
Verhagen woonde vijftien jaar boven cultureel bolwerk Carré, voordat hij zijn huidige woning betrok. "Dit is mijn eerste huis dat ook als een huis aanvoelt, de andere waren toevluchtsoorden, gevangenissen of opslagplaatsen. Zo voelde het. Ik weet niet of ik nog een keer ga verhuizen. Ik weet ook niet of ik het zou willen.
Maar hier heb ik het goed voor elkaar. Dit is een goei plekske."
Op een muur in zijn woonkamer hangen foto' s en een ingelijst gedicht. "Van de twee grote mannen in mijn leven", stelt Verhagen. "Het zijn de grote soefimeester Inayat Khan en dichter Mevlana Rumi. Toe ik twintig jaar geleden een gedicht van hem hoorde, kreeg tranen in mijn ogen."
Interview Brabants Dagblad 21 september 2017
door Joost Goutziers
Ik wil op de markt schilderijen en spirituele boeken verkopen
Hij vermoedde dat hij in 2018 het loodje zou gaan leggen, maar vorig
jaar is loop Verhagen (75) geopereerd. Hij had hartklachten. 'Nou Joop',
zei de arts opbeurend, 'nu krijg jij er tien jaar bij.' "Tien jaar, wat
moet ik daar mee?", roept Verhagen nu vertwijfeld. "Ik kan niet goed
lopen, ik kan niet fietsen. En ik heb niks te makken."
Voor wie het is ontgaan: loop Verhagen, markante bebaarde Tilburger,
schildert. Hij maakt grote, kleine, maar vooral veel schilderijen. En
dat is noodzaak, de streken op zijn schildersdoek weerspiegelen zijn
bekraste ziel. Met verf verwerkt hij woede en pijn. Zijn keukenkastjes zitten onder de spanen, deuren, muren, kozijnen en de
vloer eveneens. Op de grond staan verfpotten, op tafel liggen lijstjes.
Zijn atelier is op zolder, maar ook in de keuken, de tuin, in de
woonkamer waar hij slaapt en in zijn schuurtje. Daar lekt het, hij
schudt een laagje regenwater van een schilderij. Abstract realisme,
noemt hij zijn werk. Het is therapeutisch, met als doel in balans te
komen.
Joop Verhagen toont een geel, goudkleurig schilderij met uitstulpingen.
"Dat zijn puisten", zegt hij. "Je moet de rotzooi eruit knijpen." Zijn
harde leven is terug te zien in zijn schilderijen, maar het weerhoudt
hem er niet van aan één stuk te vertellen. Vaak met een luide stem.
Liefde heb ik nooit gekend in mijn leven.
Maar nu heb ik goede mensen om me heen.
Hij praat over zijn kinderjaren. Over zijn vader: "De zuiplap, de
vechtersbaas, de stakker." En over de paters in het Limburgse internaat
waar hij tot zijn vijftiende woonde. "Viezeriken waren het, bah! Ze
hebben mijn leven zwaar vergiftigd. Ik heb geld gekregen van de
commissie Deetman: 2000 euro." Deetman deed onderzoek naar misbruik in de katholieke kerk.
"Ik laat het achter me, ik vergeef het ze. De laatste tijd krijg ik te
horen dat ik er goed uit zie, dat mensen me mogen. Liefde heb ik nooit
gekend in mijn leven. Maar nu heb ik goede mensen om me heen. Zo is er
iemand die voor me kookt, ik noem haar mijn moeder."
Bakfiets
'Ga mij niet postuum eren, doe het nu', staat te lezen op zijn site. Die
boodschap komt blijkbaar over. Vrienden van hem houden zondagmiddag een
feestje en een verkoop van zijn schilderijen bij autobedrijf Probaat in
Tilburg Noord. Van de opbrengst hoopt Joop een bakfiets te kunnen
kopen. Dan kan hij naar de stad fietsen zonder om te vallen, want hij
moet dus nog tien jaar door. "Ik wil met mijn bakfiets op de markt staan
en schilderijen en spirituele boeken verkopen."
"Maar jongen ... ", zegt hij ineens.
"Wil ik dit allemaal wel vertellen? En kun jij hier een artikel van maken?"
"Dat ga ik proberen Joop.'
Uitsmijter
Op school tekende Verhagen als de beste, zegt hij en hij volgde schilderles bij St. Joost in Breda. In de avonduren ging hij stiekem op boksles. Tegen de broeders zei hij dan dat hij ging voetballen. "Ik was zo sterk als een idioot. Toen ik in het leger ging, ben ik opgenomen in de militaire boksploeg en in 1966 bokste ik me tot kampioen van Nederland. Maar ik miste motivatie om door te gaan. De mensen in de stad zullen me nog wel kennen als uitsmijter. Ik stond jaren aan deur bij Full House aan het Piusplein en bij Extase."
Bij de voordeur, de verslaggever is nauwelijks binnen, heeft loop Verhagen al een advies voor hem. Hij houdt diens hand vast en zegt. "Wat een zachte stem, je hebt slijm in je longen. Dat moet je homeopathisch behandelen." Verhagen vraagt zijn gast wanneer hij is geboren. Onmiddellijk begint hij te rekenen: "Je bent nieuwsgierig, goed geïnformeerd, maar ook bevooroordeeld .... "
Bidden
Joop Verhagen schildert, maar schoolde zich ook in het enneagram, astrologie en I-Tjing. "Ik ben een soefi. Bidden helpt, ik mediteer en leer loslaten. Ooit zei een hulpverlener tegen me: 'Joop, jij bent een soefi'. Ik wist niet wat dat was. Nu is mysticus Hazrat Inayat Khan mijn grote voorbeeld. Zijn foto hangt aan de muur en ik luister alleen nog naar soefimuziek. Het is voor mezelf, ik hoef niemand te bekeren, dan krijg je alleen maar gezeur."
Lang geleden is Verhagen getrouwd geweest, zijn huwelijk duurde tien maanden. "Die vrouw sloeg me en ik was bang van haar. Ik vertelde het aan mijn schoonmoeder en die adviseerde terug te slaan. Dat deed ik en toen was het meteen voorbij. Ik heb vijf jaar in het buitenland rondgehangen en was ploegleider bij het druiven plukken en beheerder op een naaktcamping. Maar moet dat, al die oude verhalen?"
Wat heeft hij nog te melden over zijn schilderijen? "Dat is niet meer belangrijk. Ik wil weer gaan schilderen als een kind, gaan leven als een rijk kind. Als kunstenaar ga ik de diepte in. Nu ik met één been in het graf sta, besef ik dat het leven toch mooi is. Dat heb ik nooit eerder kunnen voelen."
CulTuur Joop Verhagen
Binnenkijken bij Joop Verhagen in een huis vol verf: ‘Mij krijgen ze hier niet meer weg’
Joop Verhagen (79) woont alleen in een rijtjeshuis in de wijk Groeseind-Hoefstraat. Van buiten oogt het wellicht als een onopvallend grijs huis, van binnen is het dat allerminst.
Het pand was ooit eigendom van de Gemeente Tilburg toen Joop er in kwam. Joop: “Dit was een moeilijk pand. Er zaten junks in en andere rotzooi, een pand waar schooiers in hadden gewoond.”
Bekend in dit dorp
Joop Verhagen viert volgend jaar zijn tachtigjarig jubileum en is misschien wel één van Tilburgs bekendste kunstschilders. Zo zegt hij zelf; “Ik ben bekend in dit dorp hier”. Naast het maken van kunst, heeft hij zich ook verdiept in het enneagram, homeopathie en astrologie. Bovendien laat hij direct weten dat hij een Soefi is en graag andere mensen helpt.
Een groot canvas
Keuken
De keukenkastjes zitten net zo vol met verfspetters als de schoenen aan zijn voeten. Er staat wel vers fruit op de tafel, maar verder kookt Joop niet voor zichzelf: “Ik leef gewoon van wat er is. Soms krijg ik eten van een vriendin of als ik geld heb, loop ik naar de snackbar in de straat. Ik heb verder niet veel nodig”. En zo kan de grote fauteuil die voor het fornuis staat prima blijven staan.
Atelier
Boven is de gehele woning omgetoverd tot atelier. De canvassen en potten verf zijn rijkelijk aanwezig in zijn werkruimte. Joop: “Ik geef hier nu schilderles aan een aantal mensen. Aan goede vriend Magic van Heeswijk, maar ook aan een Jehova. Al heb ik die natuurlijk wel wat wijsheid bijgebracht”. De laag verf op de vloer van zijn werkruimte is er centimeters dik. “Als ik hier ooit uit ga dan zullen ze dit moeten slopen”.
OmroepTilburg/CulTuur seizoen 5, afl.10 Joop Verhagen dl.2
OmroepTilburg/CulTuur seizoen 5, afl.9 Joop Verhagen dl.1
31 mrt 2022
Max Carper
9 mrt 2022
Fijn om te zien dat Joop een mooie plek heeft
Samuel Barber - Agnus Dei Jules Massenet - Meditation
Begraafplaats Parochie Heuvel aan de st Josephstraat 109 in Tilburg
8 mrt 2022
Ondertussen op de begraafplaats in de Sint Josephstraat
Wat denken ze wel? Ik laat me niet kisten.
Naar het afscheid in Bosvreugd met foto's van Marcel van Eijndhoven
7 mrt 2022
Als een kleurenpalet
En de zon doorbreekt de sterren en
Het duister van een wolkenbreuk.
Een regenboog verschijnt,
Vlak voordat jij als een ank,
Die de nacht in duikt,
Verdwijnt.
Totdat,
Als wij hier nu stilstaan en jouw geloof
Verder dragen als een fakkel,
Van hoop,
En jij die in de tijd verdwijnt.
Totdat morgen de zon weer schijnt,
Blijven wij het leven vieren,
Duister als het nu ook mag zijn....,
Zo bedelven wij de pijn!!!!
Met jou in onze gedachten,
Meezeulend jouw stenen,
Die wij langzaam gebruiken voor de
Bouw van een barricade,
Voor de branding van de zee.
Wij dragen jou mee in ons zijn en
Een beetje jij,
Gaat altijd met ons mee...
Eb...
Bastiaan Johannes Hindriks '22
3 mrt 2022
Lieve mensen!
Voor diegene die dat wenst kan hier klikken en een afscheidsgroet achterlaten.
Als je foto's en/of een verhaal ter nagedachtenis aan Joop wilt delen, stuur het materiaal naar dejoopverhagen@gmail.com, waarna het op dit blog geplaatst zal worden.
Gerbera van Senus
Ode aan Joop Verhagen
Monique Wijnen