16 feb 2023
Leegheid is een allereerste vereiste voor ontvankelijkheid
Er wordt nooit iets
voortvarend beweerd of afgebeeld, het wordt op suggestieve wijze onthuld door
een bepaalde conclusie, een metafoor of eenvoudig een lege ruimte. Door gebruik
te maken van de macht van de suggestie betrekt de kunstenaar, evenals de leer
van de Wijzen dat deed, de toeschouwer in het
geheel en maakt hem één met de ritmes van de natuur en de wereld van het
innerlijke leven.
De vloeiende, ritmische
kwaliteit van de taoïstische kunst had ook betrekking op de altijd
veranderende, vergankelijke aard van de wereld, de voorbijgaande aard van
stemmingen en omstandigheden. De lege ruimte, waarvan zo effectief gebruik werd
gemaakt, stelt de innerlijke ervaring voor, en het daarvan gebruik maken
vereist volgens de Chinese kunstenaars meer gedachtewerk en zorg dan de
feitelijke penseelstreken; hierdoor vormt meditatie een essentieel onderdeel van
de gehele schilderkunst, ja, van de gehele kunst. Deze ‘leegheid’ is ook
ruimdenkendheid. ’Als een mens leeg is en onbevooroordeeld, zal alles zijn
wijsheid aan hem meedelen.
Leegheid is een allereerste vereiste voor ontvankelijkheid en daardoor wordt bepaald of men op het wereldlijke vlak überhaupt iets kan ontvangen of doorzien. Het is de leegheid van de lege beker, schaal of vaas waardoor ze een nuttig voorwerp is; het is de ruimte van deuren en vensters waardoor het licht naar binnen kan vallen en die toegang verlenen tot andere werelden. Hoewel ze door een omlijsting worden geschraagd, zijn het feitelijke nut en profijt gelegen in de leegheid ervan. Symbolisch gezien is de mens de omlijsting in wie, als hij geheel vol is van zichzelf, geen ruimte is voor iets anders en die daardoor het licht blokkeert, de beweging verhindert en geen ruimte laat voor de Tao.
Klei wordt tot vaten gevormd en vanwege de ruimte waarin zich niets bevindt, zijn wij in staat ze als vaten te gebruiken. Deuren en ramen worden in de muren van een huis uitgehakt, en omdat het lege ruimtes zijn, zijn wij in staat er gebruik van te maken.
Daarom kennen wij enerzijds de weldaad van het bestaan en maken wij anderzijds gebruik van het niet-bestaan. Leegheid, de Leegte, is het dualisme te boven gaan. Het is geen nihilistisch concept en het laat, net als yin en yang, geen of/of toe, geen vol of leeg. Tao veroorzaakt volheid en leegheid, maar is geen van beide. Het is een overvloed, de volheid van de voltooiing, het uiteindelijke doel van de verlichting, die symbolisch wordt voorgesteld door de lege cirkel; de Leegte waaruit alles voortkomt en waarnaar alles terugkeert.
De Ware Mens is leeg en is alles‚ hij is onbewust en is overal. Zo verenigt hij op mysterieuze wijze zijn eigen zelf met de andere kant ervan. Vereenzelvig je met de Oneindigheid. Maak een uitstapje naar de Leegte. Wend ten volle aan wat je van de Natuur hebt gekregen, maar verwerf daarnaast niets. Met andere woorden, wees leeg. Taoïsme en boeddhisme onderwijzen beide dezelfde leerstelling van de Leegte. Leegheid slaagt erin te verlichten en verlichting slaagt erin leeg te maken, is een boeddhistisch gezegde, maar het zou net zo goed van een taoïstische schrijver afkomstig kunnen zijn. Leegheid gaat de voorstellingswereld te boven en is in laatste instantie nodig om zelfs het denkbeeld eenheid, ja alle denkbeelden, te overstijgen om tot de Leegte te komen.
Uit Licht op Taoïsme van J.C. Cooper‘Goei plekske’ voor een mooi wijf
Van buiten lijkt de Tilburgse woning van Joop Verhagen op een doodnormaal rijtjeshuis. Maar binnen is het een atelier: de kunstenaar benut ieder hoekje om te schilderen.
Brabants Dagblad vrijdag 6 oktober 2017
Door Stan Schrijen
Even
voorstellen
Joop
Verhagen (75), schilder en oud-Nederlands militair kampioen (1966) boksen in
het middengewicht.
Of het nu de keuken, zolder, tuin of schuur is: Joop
Verhagen uit Tilburg schildert in en om zijn huis. werkplekken voor de
kunstenaar zijn overal in zijn woning ingericht en Verhagen heeft op
verschillende plekken zijn doeken, kwasten en verf voor het grijpen liggen.
De rondleiding begint
achter in de tuin, in een hokje dat een kunstwerk op zich is, met gekleurde muren en tafels met toevallige patronen. "Er stond een schuurtje dat weg
moest vanwege asbest",
vertelt Verhagen. "Toen heb ik dit zelf gemaakt, omdat ik geen plek had om
iets op te slaan. Het is behoorlijk lek, maar met een kacheltje kan ik hier ook
in de winter schilderen."
Het is voor de schilder
stiller dan voorheen, tot zijn spijt. "Jarenlang stond hierachter een
lagere school. Nu die weg is, mis ik het lawaai van de kinderen."
Verhagen loopt door de
tuin richting zijn tweede buitenwerkplek langs zijn zelf beschilderde kozijnen.
"Volgend jaar wordt het professioneel gedaan."
Voor nu volstaan
verschillende kleuren op het witte hout. Om de hoek, op een binnenplaatsje
naast het huis staan lange tafels aan weerszijden te wachten op nieuwe verf
spatten. "Hier heb ik altijd veel gekliederd. Als het mooi weer is, kan ik
er goed werken. Al is schilderen voor mij geen werk."
Verfvegen
Dan de keuken, waar geen snijplank of pannen te vinden zijn, maar waar doeken wachten op een laatste penseelstreek. De deur naar de woonkamer zit vol verfvegen. als een schilderij met de sponningen als lijst. Wat het moet uitbeelden?
Dan de keuken, waar geen snijplank of pannen te vinden zijn, maar waar doeken wachten op een laatste penseelstreek. De deur naar de woonkamer zit vol verfvegen. als een schilderij met de sponningen als lijst. Wat het moet uitbeelden?
"Daar veeg ik mijn
kwasten aan af', vertelt Verhagen. "Maar iets voorstellen doet het niet.”
Het grootste deel van zijn
leven had de Tilburger geen huis dat een gevoel van thuiskomen met zich
meebracht. "Ik heb heel mijn leven raar gewoond en wat dat betreft nergens
over nagedacht. Ik heb in Portugal en Frankrijk gezeten en 30 jaar antikraak
gewoond. Binnen Tilburg ben ik denk ik wel tachtig keer verhuisd."
Verhagen woonde vijftien jaar boven cultureel bolwerk Carré, voordat hij zijn huidige woning betrok. "Dit is mijn eerste huis dat ook als een huis aanvoelt, de andere waren toevluchtsoorden, gevangenissen of opslagplaatsen. Zo voelde het. Ik weet niet of ik nog een keer ga verhuizen. Ik weet ook niet of ik het zou willen.
Dadelijk kom ik een mooi
wijf tegen en wat dan?
Maar hier heb ik het goed voor elkaar. Dit is een goei plekske."
Maar hier heb ik het goed voor elkaar. Dit is een goei plekske."
Verhagen doet die
constatering vanuit zijn comfortabele stoel, bij zijn vaste plek voor het raam,
van waar hij de tuin kan inkijken en radio en televisie binnen handbereik
heeft. "Maar ik kijk geen televisie en draai maar zelden muziek, alleen
soefimuziek om te mediteren. Hier is het stil en komt er een mooie lichtinval
door de gordijnen. Ik heb geleerd om als de zon ergens op staat te kijken naar
de schaduwzijde ervan, dat is beter dan rechtstreeks. Als je dat altijd doet,
kun je in het leven beter naar verschillende aspecten kijken.''
Gedicht
Op een muur in zijn
woonkamer hangen foto' s en een ingelijst gedicht. "Van de twee grote
mannen in mijn leven", stelt Verhagen. "Het zijn de grote
soefimeester Inayat Khan en dichter Mevlana Rumi. Toe ik twintig jaar geleden
een gedicht van hem hoorde, kreeg tranen in mijn ogen."
Verhagen moet na een
hartoperatie sinds een halfjaar beneden slapen. "Ik slaap liever boven,
maar ik heb moeite met trap lopen. Over vijf jaar ben ik 80 en mag ik van mezelf
met een stok lopen. Dan kan ik weer de trap op en ga weer boven slapen."
Tilburg
Het pand waarin Joop
Verhagen al zeventien jaar woont, was eigendom van de gemeente Tilburg, dat het
later overdeed aan woonstichting Tiwos. Daarna werd de gemeente weer eigenaar, voor een makelaar
het pand een jaar geleden kocht. "Ik heb al die jaren geen huurverhoging
gehad, omdat ik bij de rechtbank ben gaan ageren tegen de gemeente",
vertelt Verhagen. "Sinds een jaar gaat bij de nieuwe eigenaar de huur wel
omhoog."
Interview Brabants Dagblad 21 september 2017
Markante Tilburger Joop Verhagen is 75. Zijn vrienden
organiseren een verkoop van zijn schilderijen, zodat hij een bakfiets
kan kopen. Dan kan hij weer naar de stad fietsen.
door Joost Goutziers
Uitsmijter
Op school tekende Verhagen als de beste, zegt hij en hij volgde schilderles bij St. Joost in Breda. In de avonduren ging hij stiekem op boksles. Tegen de broeders zei hij dan dat hij ging voetballen. "Ik was zo sterk als een idioot. Toen ik in het leger ging, ben ik opgenomen in de militaire boksploeg en in 1966 bokste ik me tot kampioen van Nederland. Maar ik miste motivatie om door te gaan. De mensen in de stad zullen me nog wel kennen als uitsmijter. Ik stond jaren aan deur bij Full House aan het Piusplein en bij Extase."
Bij de voordeur, de verslaggever is nauwelijks binnen, heeft loop Verhagen al een advies voor hem. Hij houdt diens hand vast en zegt. "Wat een zachte stem, je hebt slijm in je longen. Dat moet je homeopathisch behandelen." Verhagen vraagt zijn gast wanneer hij is geboren. Onmiddellijk begint hij te rekenen: "Je bent nieuwsgierig, goed geïnformeerd, maar ook bevooroordeeld .... "
Bidden
Joop Verhagen schildert, maar schoolde zich ook in het enneagram, astrologie en I-Tjing. "Ik ben een soefi. Bidden helpt, ik mediteer en leer loslaten. Ooit zei een hulpverlener tegen me: 'Joop, jij bent een soefi'. Ik wist niet wat dat was. Nu is mysticus Hazrat Inayat Khan mijn grote voorbeeld. Zijn foto hangt aan de muur en ik luister alleen nog naar soefimuziek. Het is voor mezelf, ik hoef niemand te bekeren, dan krijg je alleen maar gezeur."
Lang geleden is Verhagen getrouwd geweest, zijn huwelijk duurde tien maanden. "Die vrouw sloeg me en ik was bang van haar. Ik vertelde het aan mijn schoonmoeder en die adviseerde terug te slaan. Dat deed ik en toen was het meteen voorbij. Ik heb vijf jaar in het buitenland rondgehangen en was ploegleider bij het druiven plukken en beheerder op een naaktcamping. Maar moet dat, al die oude verhalen?"
Wat heeft hij nog te melden over zijn schilderijen? "Dat is niet meer belangrijk. Ik wil weer gaan schilderen als een kind, gaan leven als een rijk kind. Als kunstenaar ga ik de diepte in. Nu ik met één been in het graf sta, besef ik dat het leven toch mooi is. Dat heb ik nooit eerder kunnen voelen."
door Joost Goutziers
Ik wil op de markt schilderijen en spirituele boeken verkopen
Hij vermoedde dat hij in 2018 het loodje zou gaan leggen, maar vorig
jaar is loop Verhagen (75) geopereerd. Hij had hartklachten. 'Nou Joop',
zei de arts opbeurend, 'nu krijg jij er tien jaar bij.' "Tien jaar, wat
moet ik daar mee?", roept Verhagen nu vertwijfeld. "Ik kan niet goed
lopen, ik kan niet fietsen. En ik heb niks te makken."
Voor wie het is ontgaan: loop Verhagen, markante bebaarde Tilburger,
schildert. Hij maakt grote, kleine, maar vooral veel schilderijen. En
dat is noodzaak, de streken op zijn schildersdoek weerspiegelen zijn
bekraste ziel. Met verf verwerkt hij woede en pijn. Zijn keukenkastjes zitten onder de spanen, deuren, muren, kozijnen en de
vloer eveneens. Op de grond staan verfpotten, op tafel liggen lijstjes.
Zijn atelier is op zolder, maar ook in de keuken, de tuin, in de
woonkamer waar hij slaapt en in zijn schuurtje. Daar lekt het, hij
schudt een laagje regenwater van een schilderij. Abstract realisme,
noemt hij zijn werk. Het is therapeutisch, met als doel in balans te
komen.
Joop Verhagen toont een geel, goudkleurig schilderij met uitstulpingen.
"Dat zijn puisten", zegt hij. "Je moet de rotzooi eruit knijpen." Zijn
harde leven is terug te zien in zijn schilderijen, maar het weerhoudt
hem er niet van aan één stuk te vertellen. Vaak met een luide stem.
Liefde heb ik nooit gekend in mijn leven.
Maar nu heb ik goede mensen om me heen.
Hij praat over zijn kinderjaren. Over zijn vader: "De zuiplap, de
vechtersbaas, de stakker." En over de paters in het Limburgse internaat
waar hij tot zijn vijftiende woonde. "Viezeriken waren het, bah! Ze
hebben mijn leven zwaar vergiftigd. Ik heb geld gekregen van de
commissie Deetman: 2000 euro." Deetman deed onderzoek naar misbruik in de katholieke kerk.
"Ik laat het achter me, ik vergeef het ze. De laatste tijd krijg ik te
horen dat ik er goed uit zie, dat mensen me mogen. Liefde heb ik nooit
gekend in mijn leven. Maar nu heb ik goede mensen om me heen. Zo is er
iemand die voor me kookt, ik noem haar mijn moeder."
Bakfiets
'Ga mij niet postuum eren, doe het nu', staat te lezen op zijn site. Die
boodschap komt blijkbaar over. Vrienden van hem houden zondagmiddag een
feestje en een verkoop van zijn schilderijen bij autobedrijf Probaat in
Tilburg Noord. Van de opbrengst hoopt Joop een bakfiets te kunnen
kopen. Dan kan hij naar de stad fietsen zonder om te vallen, want hij
moet dus nog tien jaar door. "Ik wil met mijn bakfiets op de markt staan
en schilderijen en spirituele boeken verkopen."
"Maar jongen ... ", zegt hij ineens.
"Wil ik dit allemaal wel vertellen? En kun jij hier een artikel van maken?"
"Dat ga ik proberen Joop.'
Uitsmijter
Op school tekende Verhagen als de beste, zegt hij en hij volgde schilderles bij St. Joost in Breda. In de avonduren ging hij stiekem op boksles. Tegen de broeders zei hij dan dat hij ging voetballen. "Ik was zo sterk als een idioot. Toen ik in het leger ging, ben ik opgenomen in de militaire boksploeg en in 1966 bokste ik me tot kampioen van Nederland. Maar ik miste motivatie om door te gaan. De mensen in de stad zullen me nog wel kennen als uitsmijter. Ik stond jaren aan deur bij Full House aan het Piusplein en bij Extase."
Bij de voordeur, de verslaggever is nauwelijks binnen, heeft loop Verhagen al een advies voor hem. Hij houdt diens hand vast en zegt. "Wat een zachte stem, je hebt slijm in je longen. Dat moet je homeopathisch behandelen." Verhagen vraagt zijn gast wanneer hij is geboren. Onmiddellijk begint hij te rekenen: "Je bent nieuwsgierig, goed geïnformeerd, maar ook bevooroordeeld .... "
Bidden
Joop Verhagen schildert, maar schoolde zich ook in het enneagram, astrologie en I-Tjing. "Ik ben een soefi. Bidden helpt, ik mediteer en leer loslaten. Ooit zei een hulpverlener tegen me: 'Joop, jij bent een soefi'. Ik wist niet wat dat was. Nu is mysticus Hazrat Inayat Khan mijn grote voorbeeld. Zijn foto hangt aan de muur en ik luister alleen nog naar soefimuziek. Het is voor mezelf, ik hoef niemand te bekeren, dan krijg je alleen maar gezeur."
Lang geleden is Verhagen getrouwd geweest, zijn huwelijk duurde tien maanden. "Die vrouw sloeg me en ik was bang van haar. Ik vertelde het aan mijn schoonmoeder en die adviseerde terug te slaan. Dat deed ik en toen was het meteen voorbij. Ik heb vijf jaar in het buitenland rondgehangen en was ploegleider bij het druiven plukken en beheerder op een naaktcamping. Maar moet dat, al die oude verhalen?"
Wat heeft hij nog te melden over zijn schilderijen? "Dat is niet meer belangrijk. Ik wil weer gaan schilderen als een kind, gaan leven als een rijk kind. Als kunstenaar ga ik de diepte in. Nu ik met één been in het graf sta, besef ik dat het leven toch mooi is. Dat heb ik nooit eerder kunnen voelen."
Binnenkijken bij Joop Verhagen in een huis vol verf: ‘Mij krijgen ze hier niet meer weg’
Joop Verhagen (79) woont alleen in een rijtjeshuis in de wijk Groeseind-Hoefstraat. Van buiten oogt het wellicht als een onopvallend grijs huis, van binnen is het dat allerminst.
Het pand was ooit eigendom van de Gemeente Tilburg toen Joop er in kwam. Joop: “Dit was een moeilijk pand. Er zaten junks in en andere rotzooi, een pand waar schooiers in hadden gewoond.”
Bekend in dit dorp
Joop Verhagen viert volgend jaar zijn tachtigjarig jubileum en is misschien wel één van Tilburgs bekendste kunstschilders. Zo zegt hij zelf; “Ik ben bekend in dit dorp hier”. Naast het maken van kunst, heeft hij zich ook verdiept in het enneagram, homeopathie en astrologie. Bovendien laat hij direct weten dat hij een Soefi is en graag andere mensen helpt.
Een groot canvas
Keuken
De keukenkastjes zitten net zo vol met verfspetters als de schoenen aan zijn voeten. Er staat wel vers fruit op de tafel, maar verder kookt Joop niet voor zichzelf: “Ik leef gewoon van wat er is. Soms krijg ik eten van een vriendin of als ik geld heb, loop ik naar de snackbar in de straat. Ik heb verder niet veel nodig”. En zo kan de grote fauteuil die voor het fornuis staat prima blijven staan.
Atelier
Boven is de gehele woning omgetoverd tot atelier. De canvassen en potten verf zijn rijkelijk aanwezig in zijn werkruimte. Joop: “Ik geef hier nu schilderles aan een aantal mensen. Aan goede vriend Magic van Heeswijk, maar ook aan een Jehova. Al heb ik die natuurlijk wel wat wijsheid bijgebracht”. De laag verf op de vloer van zijn werkruimte is er centimeters dik. “Als ik hier ooit uit ga dan zullen ze dit moeten slopen”.
